भारतातील 2024 ची लोकसभा हि जगातील सर्वात महागडी निवडणूक; जाणून घ्या किती खर्च येईल?
India's 2024 Lok Sabha is the most expensive election in the world; Know how much it will cost?
देशात लोकसभा निवडणुकीची तयारी जोरात सुरू आहे. 7 टप्प्यात होणाऱ्या निवडणुका 19 एप्रिलपासून सुरू होणार आहेत.
त्यामुळे 1 जून रोजी शेवटच्या टप्प्यात मतदान होणार आहे. निवडणुकीचा निकाल ४ जून रोजी जाहीर होणार आहे. दीड महिना चालणाऱ्या या प्रक्रियेसाठी कोट्यवधी रुपयांचा खर्च येणार आहे.
ही निवडणूक देशातीलच नव्हे तर जगातील सर्वात महागडी निवडणूक ठरणार आहे. 2024 च्या लोकसभा निवडणुकीत किती खर्च होणार आहे ते जाणून घेऊया.
देशात पहिल्यांदा 1951-52 मध्ये सार्वत्रिक निवडणुका झाल्या. ते पूर्ण करण्यासाठी 10.5 कोटी रुपये खर्च आला. या निवडणुकीत 53 पक्षांचे 1,874 उमेदवार 401 जागांवर लढले होते.
यावेळी 2,660 राजकीय पक्ष रिंगणात आहेत. पहिल्या निवडणुकीत १७.५ कोटी मतदार होते, यावेळी ही संख्या ९६.८ कोटी झाली आहे. भारतातील एकूण मतदारांची संख्या युरोपातील सर्व देशांच्या एकूण लोकसंख्येपेक्षा जास्त आहे.
निवडणूक आयोगाने लोकसभा आणि विधानसभा निवडणुकीत उमेदवार खर्च करू शकणाऱ्या रकमेची मर्यादा निश्चित केली आहे. 2024 च्या लोकसभा निवडणुकीत उमेदवार
जास्तीत जास्त 95 लाख रुपये आणि विधानसभा निवडणूक लढवणारा उमेदवार जास्तीत जास्त 40 लाख रुपये खर्च करू शकतो.
यामध्ये जाहीर सभा, प्रचाराचे साहित्य, जाहिराती, होर्डिंग्ज, नामनिर्देशनपत्रे, रॅली आणि निवडणुकीशी संबंधित इतर सर्व कामांवरील खर्चाचाही समावेश आहे.
सेंटर फॉर मीडिया स्टडीज च्या अहवालानुसार, 2024 च्या लोकसभा निवडणुकीत एकूण 1.2 लाख कोटी रुपये खर्च केले जातील. ही रक्कम शेजारी देश पाकिस्तानच्या एकूण वार्षिक बजेटच्या एक तृतीयांशपेक्षा जास्त आहे.
2020 मध्ये अमेरिकेत झालेल्या अध्यक्षीय निवडणुकीत जवळपास तेवढाच पैसा खर्च झाला होता. ही रक्कम 2019 च्या लोकसभा निवडणुकीपेक्षा दुप्पट आहे. पैशांच्या बाबतीत ही जगातील सर्वात महागडी निवडणूक असेल.
निवडणूक खर्चामध्ये मतदान ओळखपत्र बनवणे, मतदान केंद्रावरील खर्च, सुरक्षा व्यवस्था, इलेक्ट्रॉनिक मतदान यंत्रे (EVM) आणि जनजागृती मोहिमेसह ECI च्या सर्व कामांचा समावेश होतो.
निवडणुकीचा संपूर्ण खर्च केंद्र सरकार उचलते. 2024 च्या अंतरिम अर्थसंकल्पात निवडणुकीसाठी 2,442.85 कोटी रुपयांची तरतूद करण्यात आली आहे.
त्यापैकी एक हजार कोटी रुपये लोकसभा निवडणुकीसाठी आहेत. मतदार ओळखपत्र, सार्वजनिक बांधकाम, ईव्हीएम आणि प्रशासकीय सेवांसाठी स्वतंत्र बजेटची तरतूद करण्यात आली आहे.
पक्षांच्या वार्षिक लेखापरीक्षण अहवालानुसार, भाजपने २०१५-२०२० दरम्यान निवडणूक प्रचारावर २,००० कोटी रुपये खर्च केले. भाजपने या रॅलीवर सुमारे 260 कोटी रुपये खर्च केले.
त्याचवेळी काँग्रेसने दौऱ्यांवर 250 कोटी रुपये आणि प्रचारावर 560 कोटी रुपये खर्च केले. मिळालेल्या माहितीनुसार, 2019 च्या लोकसभा निवडणुकीत एकूण 60,000 कोटी रुपये खर्च करण्यात आले होते.
गेल्या लोकसभा निवडणुकीच्या तुलनेत निवडणुकीत वापरण्यात येणाऱ्या अमिट शाईची किंमत ६६ टक्क्यांनी वाढली आहे.
2019 मध्ये, ECI ने 33 कोटी रुपयांना अमिट शाईच्या 26 लाख कुपी खरेदी केल्या होत्या. यावेळी 26.55 लाख शाईच्या बाटल्या 55 कोटी रुपयांना खरेदी करण्यात आल्या आहेत. ही शाई 1962 मध्ये पहिल्यांदा वापरली गेली.
