दमदार पावसाची प्रतीक्षा ;पेरणीबाबत कृषी विद्यापीठाच्या शेतकऱ्यांना महत्वाच्या सूचना

• 

 

 

 

 

 

संपूर्ण मे महिना होरपळल्यानंतर आणि अर्ध्याहून अधिक जून महिना आर्द्रतेमुळे घामाघून झाल्यानंतर मान्सून नेमका कधी येणार याकडे नागपूरकर डोळे लावून होते.

 

 

 

 

अखेर, मान्सूनने गुरुवारी नागपूर जिल्ह्यात प्रवेश केला आहे. परंतु, अद्याप मान्सून नागपुरातच काय तर विदर्भातही बरसलेलाच नाही.

 

 

 

केवळ वारे दाखल झाल्याचे जाहीर करण्यात आले आहे. त्यामुळे ‘मान्सून आला, आम्ही नाही पाहिला,’ अशी स्थिती नागपूरकरांची झाली आहे. मान्सून विदर्भात १० जून रोजीच अकोला व पुसदमार्गे दाखल झाला.

 

 

परंतु, त्यानंतर मान्सूनचा विदर्भातील प्रवास चांगलाच रखडला. इतर जिल्ह्यांमध्ये मान्सून पोहोचलेलाच नाही. राज्यात उकाडा कायम होता. ब्रह्मपुरी व चंद्रपुरात उष्णतेची धग कायम होती.

 

 

 

कमाल तापमानात चढ-उतार सुरूच होते. ढगाळ हवामान व उकाडा कायम असल्याने नागरिक त्रस्त झाले होते. गुरुवारी मान्सून पोहोचला खरा. मात्र, हवा तसा बरसला नाही.

 

 

 

संपूर्ण नागपूर अजून मान्सूनच्या पट्ट्यात आलेला नाही. मात्र, चंद्रपूरमार्गे मान्सून नागपूर जिल्ह्यातील ग्रामीण भागात शिरल्याने केंद्रीय हवामान खात्याने आपल्या नकाशात स्पष्ट केले आहे.

 

 

 

मात्र, अद्याप मान्सून बरसलेला नाही. त्यामुळे तो नेमका बरसणार, कधी याकडे लक्ष लागले आहे. परंतु, पुढील तीन दिवस विदर्भात चांगल्या पावसाचा अंदाज आहे.

 

 

 

शुक्रवारी अमरावती, गडचिरोली, यवतमाळ व नागपुरातील तुरळक ठिकाणी वादळी वाऱ्यांसह दमदार पावसाची अपेक्षा आहे.

 

 

या जिल्ह्यांतील प्रशासनाला ऑरेंज अलर्ट देण्यात आला आहे. तसेच २३ जून पर्यंत विदर्भात सर्वदूर चांगल्या पावसाचा अंदाज आहे.

 

 

 

प्रादेशिक हवामान केंद्र,मुंबई येथून प्राप्त झालेल्या अंदाजानुसार मराठवाडयात पुढील पाच दिवस तूरळक ठिकाणी हलक्या स्वरूपाच्या पावसाची शक्यता आहे,

 

 

दिनांक 23 व 24 जून रोजी काही ठिकाणी वादळीवाऱ्यासह हलक्या ते मध्यम स्वरूपाच्या पावसाची शक्यता आहे. दिनांक 18 जून रोजी हिंगोली व नांदेड जिल्हयात तूरळक ठिकाणी वादळी वारा,

 

 

 

मेघगर्जना, विजांचा कडकडाट, वाऱ्याचा वेग अधिक (ताशी 30 ते 40 कि.मी.) राहून हलक्या ते मध्यम स्वरूपाच्या पावसाची शक्यता आहे.

 

 

 

हवामान सारांश / चेतावनी :

प्रादेशिक हवामान केंद्र,मुंबई येथून प्राप्त झालेल्या अंदाजानुसार मराठवाडयात पुढील पाच दिवस तूरळक ठिकाणी हलक्या स्वरूपाच्या पावसाची शक्यता आहे, दिनांक 23 व 24 जून रोजी काही ठिकाणी वादळीवाऱ्यासह हलक्या ते मध्यम स्वरूपाच्या पावसाची शक्यता आहे.

 

 

 

 

दिनांक 18 जून रोजी हिंगोली व नांदेड जिल्हयात तूरळक ठिकाणी वादळी वारा, मेघगर्जना, विजांचा कडकडाट, वाऱ्याचा वेग अधिक (ताशी 30 ते 40 कि.मी.) राहून हलक्या ते मध्यम स्वरूपाच्या पावसाची शक्यता आहे. मराठवाडयात पुढील पाच दिवसात कमाल तापमानात फारशी तफावत जाणवणार नाही.

 

 

 

 

सामान्य सल्ला :

विस्तारीत अंदाजानुसार (ईआरएफएस) मराठवाडयात दिनांक 21 ते 27 जून दरम्यान पाऊस सरासरीपेक्षा कमी, कमाल तापमान सरासरीएवढे व किमान तापमान सरासरीएवढे ते सरासरीपेक्षा किंचित कमी राहण्याची शक्यता आहे.

 

 

 

सॅक, इसरो अहमदाबाद यांच्या उपग्रहाच्या बाष्पोत्सर्जनाच्या जिल्हानिहाय व तालूकानिहाय छायाचित्रानूसार मराठवाडयात बाष्पोत्सर्जनाचा वेग किंचित वाढलेला आहे.

 

 

 

विस्तारीत अंदाजानुसार (ईआरएफएस) मराठवाड्यात दिनांक 23 ते 29 जून 2024 दरम्यान पाऊस सरासरी पेक्षा कमी, कमाल तापमान व किमान तापमान सरासरीएवढे राहण्याची शक्यता आहे.

 

 

 

 

मराठवाडयात ज्या तालूक्यात पेरणी योग्य पाऊस (75-100 मिमी) झाला नसल्यास (परभणी जिल्हा : पूर्णा, पालम ; हिंगोली जिल्हा : वसमत, सेनगाव ; लातूर जिल्हा : जळकोट ; नांदेड जिल्हा : नांदेड, बिलोली, हतगाव, भोकर, देगलूर, किनवट, हिमायतनगर, माहूर, धर्माबाद, उमरी, नायगाव) शेतकऱ्यांनी पेरणीची घाई करू नये. इतर तालूक्यात पेरणी करण्यास हरकत नाही.

 

 

 

संदेश :

मान्सूनचा पेरणीयोग्य पाऊस (75 ते 100 मिमी) झाल्यानंतरच खरीप पिकांची पेरणी करावी.

वसंतराव नाईक मराठवाडा कृषि विद्यापीठ, परभणी येथील ग्रामीण कृषि मौसम सेवा योजनेतील तज्ञ समितीने पुढील प्रमाणे कृषि हवामान आधारीत कृषि सल्ल्याची शिफारश केली आहे.

 

 

 

पीक व्‍यवस्‍थापन

सोयाबीनची पेरणी 45X5 सें.मी. अंतरावर व 2.5 ते 3.0 सें.मी. खोलीवर करता येते. सोयाबीन पेरणीसाठी हेक्टरी 65 किलो बियाणे वापरावे. सोयाबीनची पेरणी 15 जुलै पर्यंत करता येते.

 

 

 

सोयाबीन पिकाची पेरणी शक्यतो बी.बी.एफ (रूंद वरंबा सरी) पध्दतीने करावी ज्यामूळे मातीतील ओलावा व जमिनीची सुपिकता टिकून राहण्यास मदत होऊन अधिक उत्पादन मिळते. खरीप ज्वारीच्या पेरणीसाठी दोन ओळीमध्ये 45 सें.मी., दोन झाडातील अंतर 12.5 सें.मी. ठेवावे व पेरणी 3 ते 4 सें.मी. खोलीवर करता येते.

 

 

 

पेरणीसाठी हेक्टरी 7.5 किलो संकरित व 10 किलो सुधारीत वाणांचे बियाणे वापरावे. खरीप ज्वारीची पेरणी जुलैच्या पहिल्या आठवड्यापर्यंत करता येते. बाजरीची पेरणी 45X15 सें.मी. अंतरावर करता येते. पेरणी करतांना 4 सें.मी. पेक्षा जास्त खोल पेरू नये. बाजरी पेरणीसाठी हेक्टरी 3 ते 4 किलो बियाणे वापरावे.

 

 

 

 

बाजरीची पेरणी 20 जुलै पर्यंत करता येते. सुरू ऊसाची पक्की बांधणी केली नसल्यास ती करून घ्यावी व पक्की बांधणी करतांना 100 किलो नत्र, 55 किलो स्फुरद व 55 किलो पालाश प्रति हेक्टरी रासायनिक खतांची मात्रा द्यावी. हळदीमध्ये आंतरपीके घेताना पहिल्या तीन ते साडेतीन महिन्यापर्यंत काढणी होईल अशा प्रकारची आंतरपीके निवडावीत. यामध्ये पालेभाज्या सारख्या आंतरपिकांचा समावेश असावा.

 

 

 

फळबागेचे व्‍यवस्‍थापन

नवीन संत्रा/मोसंबी लागवडीसाठी शासकीय नोंदणीकृत रोपवाटीकेतूनच रोपांची खरेदी करावी. जून्या संत्रा बागेस 500:500:500 ग्रॅम नत्र, स्फुरद, पालाश प्रति झाड व मोसंबी बागेस 400:400:400 ग्रॅम नत्र, स्फुरद, पालाश प्रति झाड खतमात्रा द्यावी.

 

 

 

नवीन डाळींब लागवडीसाठी शासकीय नोंदणीकृत रोपवाटीकेतूनच रोपांची खरेदी करावी. जून्या डाळींब बागेस 300:250:250 ग्रॅम नत्र, स्फुरद, पालाश प्रति झाड खतमात्रा द्यावी. नवीन ‍चिकू लागवडीसाठी शासकीय नोंदणीकृत रोपवाटीकेतूनच रोपांची खरेदी करावी.

 

 

 

भाजीपाला

भाजीपाल्याचे बी टाकलेल्या गादी वाफ्यावर वेळोवेळी आवश्यकतेनूसार झाऱ्याच्या साहाय्याने पाणी द्यावे. काढणीस तयार असलेल्या भाजीपाला पिकांची काढणी करून घ्यावी. वादळी वारा, मेघगर्जना, विजांचा कडकडाट वाऱ्याचा वेग अधिक राहून तुरळक ठिकाणी हलक्या

 

 

 

ते मध्यम स्वरूपाच्या पावसाची शक्यता असल्यामुळे, काढणीस तयार असलेल्या भाजीपाला पिकाची लवकरात लवकर काढणी करून सुरक्षित ठिकाणी साठवणूक करावी. भाजीपाला पिकाच्या लहान झाडांना आधार द्यावा.

 

 

 

फुलशेती

फुलपिकाचे बी टाकलेल्या गादी वाफ्यावर वेळोवेळी आवश्यकतेनूसार झाऱ्याच्या साहाय्याने पाणी द्यावे. काढणीस तयार असलेल्या फुलपिकाची काढणी करून घ्यावी. तुरळक ठिकाणी वादळी वारा, विजांचा कडकडाट, वाऱ्याचा वेग अधिक राहून पावसाची शक्यता असल्यामुळे, काढणीस तयार असलेल्‍या फुलपिकांची काढणी करून घ्यावी.

 

 

 

 

चारा पिके

मका या चारापिकाची पेरणी 30X45 सेंमी अंतरावर करावी. पेरणीसाठी प्रति हेक्टरी 40 ते 45 किलो बियाणे वापरावे.

 

 

 

 

 

पशुधन व्यवस्थापन

गाई म्हशींमध्ये घटसर्प व फऱ्या आणि शेळ्या, मेंढ्यांमध्ये आंत्रविषाराची लस टोचून घेणे. वादळी वारा, मेघगर्जना, विजांचा कडकडाट वाऱ्याचा वेग अधिक राहून तुरळक ठिकाणी हलक्या ते मध्यम स्वरूपाच्या पावसाची शक्यता असल्यामुळे, जनावरांना उघडयावर सोडू किंवा बांधू नये.

 

 

 

 

निवा-याच्‍या ठिकाणी बांधावे व पावसात भिजणार नाहीत याची काळजी घ्‍यावी. पशूधनास खुले पाणी, तलाव किंवा नदीपासून दूर ठेवावे, ट्रक्टर आणि इतर धातूंच्या शेती अवजारांपासून दूर ठेवावे व पशुधनास झाडाखाली जमा होऊ देऊ नये.तसेच पाऊस चालू होण्याच्या वेळी झाडाच्या आडोशाला थांबू नये.

 

 

 

 

तुती रेशीम उद्योग

हुमणी अळी  ही मे-जून बिटल या नावानेही ओळखल्या जाते. हि सर्व प्रकारच्या पिकावर येणारि बहूभक्षी किड होय. फक्त मे-जून महिन्यात सायंकाळी लिंब किंवा बाभळीच्या झाडावर किडीचे भुंगे अवस्था पाने खाताना दिसते. नर-मादि मिलनानंतर जुलै-ऑगस्ट महिण्यापर्यंत (ग्रब) अळी अवस्था तयार होते.

 

 

 

इंग्रजी C या आकाराची अळी सर्व पिकाच्या मुळांवर उपजिवीका करते. जिवनक्रम एक वर्षाचा असून वर्षभर तुर, सोयाबीन, कपासी, ऊस या पिकाच्या मुळाशी खाते व नुकसान करते. मशागतीय भौतिक, जैविक प्रकारच्या नियंत्रण पध्दतीत मे-जून महिन्यात प्रकाश सापळ्यांच्या साहाय्याने नियंत्रण सर्वात परिणामकारक आहे.

 

 

 

 

 

जैविक नियंत्रणात मेटारायझीयम ॲनिसोप्ली नावाची जैविक बुरशीनाशक वनामकृवि, परभणी येथे उपलब्ध आहे. 5 कि.ग्रॅ./एकर या प्रमाणात वापरले तर हुमणी नियंत्रण होते. रासायनिक पध्दतीत फोरेट 10 जी किटकनाशक 8 कि.ग्रॅ./एकर अशी शिफारस आहे.

 

 

सामुदायिक विज्ञान

रक्तातील हिमोग्लोबीनचे प्रमाण वाढविण्यासाठी रोजच्या जेवणातील पदार्थांमध्ये विविध पानांची (पावडर) भुकटीचा उपयोग करता येतो. जसे, कढीपत्यांची पाने, कोबीची पाने, राजगिऱ्याची पाने, शेवग्याची पाने, हरबऱ्याची पाने आणि बिटाची पाने इत्यादी.

 

 

 

 

कृषि अभियांत्रिकी

शंखी गोगलगायीच्या व्यवस्थापनासाठी हंगामातील पहिला पाऊस पडल्यानंतर सर्व शेतकऱ्यांनी सामूहिक रित्या मोहिम राबवून गोगलगायी गोळा करून प्लास्टीकच्या पोत्यात भरून त्यात कोरडे मिठ अथवा चूना टाकून नष्ट कराव्यात.